REVIEW Þ TEXASBEERGUIDE.COM Ï Stephan Enter
Aan de vooravond van zijn promotie ontmoet natuurkundige Nils Groede een bekende van jaren geleden. Deze ontmoeting brengt een stroom herinneringen op gang aan de tijd waarin Nils een relatie had met de pianiste Hella Roukens, een betoverende, gelukzalige periode uit zijn leven waarvan hij zich alles haarscherp herinnert – alles, behalve het gezicht van zijn geliefde.
In Lichtjaren laat Stephan Enter zien hoe een grote liefde teloor kan gaan: waar Nils probeert Hella volkomen te leren kennen gaat zij zich bij hem gaandeweg verlorener voelen. Door zijn monomane observatiedrang ontglipt hem telkens de beleving van het moment. Zijn verlangen zonder reserves lief te hebben blijkt niet opgewassen tegen het onvermogen die liefde vast te houden. Melancholie om wat misschien niet had hoeven mislukken is het thema van deze caleidoscopische roman, die zich afspeelt in uiteenlopende milieus als het conservatorium, een studentenschermvereniging, de sterrenkunde, huisconcerten bij welgestelde families. Met grote precisie weet Stephan Enter deze werelden aanschouwelijk te maken. De stijl, die in Enters debuut Winterhanden (genomineerd voor de Libris Literatuurprijs) al veel aandacht trok, is in deze roman tot volle wasdom gekomen. Ingetogen maar flonkerend, gelaagd maar helder, verfijnd humoristisch en met een subtiele ondertoon van dreiging. Het maakt Lichtjaren tot een roman waar de lezer als vanzelf in ondergedompeld raakt.
Lichtjaren werd genomineerd voor de Libris Literatuurprijs 2005. Uit het juryrapport:
‘Stephan Enter werkt het klassieke thema van een verloren gegane liefde subtiel uit, via een spel van motieven, variaties en hernemingen die zijn roman tot een raadselachtige puzzel van elementen maken. Daarbij schuwt de auteur doelbewust alle oppervlakkig sentiment. Integendeel, hij vraagt van zijn lezers een bijzondere inspanning door de wijze waarop de zinnen zich associatief, in een traag ritme aan elkaar rijgen, door zijn precieus taalgebruik, door zijn voortdurende nuances en hernemingen. De obsessionele poging van Nils om vat te krijgen op zijn verleden en op zichzelf wordt zo ook de ervaring waaraan de lezer wordt overgeleverd. Lichtjaren is daardoor een bijzonder geslaagde en gelaagde roman, die noopt tot herlezen, herdenken en vasthouden.’
Jeroen Vullings in Vrij Nederland: ‘Het excellent geschreven Lichtjaren vergt een trager leestempo dan veel andere contemporaine Nederlandse romans. Een dergelijke aanpak staat in onze huidige literaire conjunctuur, op breindood gemak en efficiënt boekhoudersproza gericht als zij is, zo ongeveer gelijk aan een subversieve daad. [...] Hij heeft het zich in zijn tweede boek op geen enkele wijze gemakkelijk gemaakt en het resultaat is ernaar: Enter is in het diepe gesprongen en als een rijpere en betere schrijver bovengekomen.’
En Cyrille Offermans in Ons Erfdeel: ‘Enter is een omzichtige schrijver, aan het opzichtige heeft hij een hekel, het lijkt hem eerder te gaan om minieme bewegingen van licht en schaduw, van wolkenformaties of wateroppervlakten – maar ook van ogen en monden, handen en voeten. Toch is Enter geen impressionist: de waarneming van al die minieme bewegingen staat in dienst van een verfijne, dynamische psychologie.’ En: ‘Groots is dit boek in de microanalytische beschrijving van iemands machteloosheid ten aanzien van wendingen in zijn leven die hem diep ongelukkig maken.’ Lichtjaren
Mooi verhaal, zeker voor wie Utrecht kent..... Stephan Enter redelijk taai Stephan Enter Ik ben gestopt met dit boek, omdat de wollige schrijfstijl me niet aanstond. Tot drie keer toe dwaalde ik af en kwam ik niet in het verhaal. Het lijkt of Stephan Enter deze schrijfstijl in de loop der jaren nog enorm ontwikkeld heeft, want zijn laatste boeken waren allemaal prachtig om te lezen. Stephan Enter
Ik begon met Compassie, las daarna Grip en besloot toen dat ik alles van Stephan Enter wil gelezen hebben. Lichtjaren dus. Oh, die melancholie! Heerlijk en herkenbaar.
Mooie zin: 'Toch is het geheugen niet machteloos tegen dat vacuüm van de vergetelheid; tussen de talloze alledaagse, banale, inwisselbare feiten uit een leven zweven andersoortige deeltjes rond, gebeurtenissen die een afwijkend soortelijk gewicht hebben, een duizelingwekkende factor zwaarder zijn, daardoor meer en meer omringend materiaal aan zich binden, ermee samensmelten en zo als het ware lichamen van gecondenseerde herinneringen rondom de kern van ons wezen vormen.' Stephan Enter Ik vind Stephan Enter een fantastische prozaschrijver en (met Thomas Rosenboom en Oek de Jong) een van de grootste stilisten die we hebben. Dat zijn werk nog niet met prijzen is overladen, begrijp ik niet en voelt een beetje onrechtvaardig. Alles wat ik van hem heb gelezen is in prachtig, klassiek proza geschreven, en dat geldt ook voor deze roman, die trouwens ook erg klassiek van compositie is. Ook in de zin dat de centrale plot op het randje van ongeloofwaardigheid en melodrama balanceert op een manier die bijna negentiende-eeuws aandoet (maar het is wel een functioneel soort ongeloofwaardigheid, die bovendien veel minder buitenissig is dan sommige over the top plotwendingen in een boek als Bonita Avenue). Ik vond het een prachtig boek. En of het nou alleen maar gaat over één enkele mislukte liefdesrelatie of over het menselijk tekort in het algemeen, over het onvermogen tot communiceren van een nogal obsessieve hoofdpersoon of van alle mensen – dat moet iedereen maar zelf uitmaken. Het is in ieder geval óók een roman over de troost en de ontoereikendheid van de kunst.
Daarbij vond ik het leuk dat er zoveel over klassieke muziek in wordt geschreven. Dat nodigt uit om een playlist te maken van de belangrijkste klassieke muziek die in het boek wordt gespeeld, en dat heb ik hier gedaan op YouTube.
Stephan Enter Mooi geschreven en gecomponeerd verhaal over observeren en beleven. De hoofdpersoon heeft een aanleg die hem de wereld goed laat observeren, maar een belemmering is om er zelf echt onderdeel van te zijn. Dat is ook het geval met zijn grote liefde die misschien wel een tegenovergestelde aanleg heeft en niet voor niets muzikante is. Uiteindelijk blijkt de liefde niet bestand tegen de afstand die de hoofdpersoon houdt. Stephan Enter Als je een aantal Enters leest valt toch op hoe hij vaak hetzelfde thema behandelt: de moeilijkheid om zich te geven aan het geluk van de liefde. Dat geeft een groot déjà-lu gevoel.
Ook is Enter soms zo pietepeuterig precies en gedetailleerd in het weergeven van impressies van de uiterlijke wereld, in oeverloos genuanceerde schakeringen, dat ik afgeleid geraak van wat concreet met de personages gebeurt, die te vaag blijven om te beklijven.
Maar dat neemt niet weg dat Enters penseel zorgt voor prachtige sfeertekeningen, schitterende flitsen zoals bij de verliefdheid en bij het ontroerend slot, momenten die ruimschoots de lectuur de moeite maken. Stephan Enter Lichtjaren is een boek over een verloren liefde en Stephan Enter weet de weemoed, de pijn en de vertwijfeling tastbaar te maken. Met rake beschrijvingen en observaties wist hij me deeltje voor deeltje het boek binnen te trekken, waarbij geen enkel deeltje op het gladde kaft afketste en liet niet meer los tot het uitgelezen was, ik het boek dichtsloeg maar het verhaal in me meedroeg. Met vlagen komt het af en toe weer in mijn gedachten, zoals het met een verloren liefde gaat, want dat gebeurde er bij het lezen van Stephan Enter's Lichtjaren: ik werd zelf verliefd op Hella en kan haar maar moeilijk laten gaan. Dit is wat goede literatuur met je doet. Heerlijk. Een absolute aanrader. Stephan Enter